قوانین کلی بازی شطرنج

شطرنج یک سری قواعد و قوانین کلی برای انجام یک بازی کنترل شده دارد .همچنین مانند تمام بازی های دو نفره قوانینی دارد تا اختلاف نظر در بازی بین دو بازیکن وجود نداشته باشد.
 

قوانین کلی بازی شطرنج

 
1- صفحه شطرنج باید طوری قرار گیرد که خانه سفی سمت راست هر دو بازیکن باشد.
 
2- بازیکنی که مهره های سفید را در شطرنج انتخاب می کند بازی را شروع می کند. (به هر روشی می توان مشخص کرد که کدام بازیکن سفید باشد)
 
3- اگر مهره سرباز یا پیاده به آخر صفحه بازی شطرنج رسید و جای خود را مثلاً به وزیر داد و وزیر با وارد شدن به بازی در همان موقعیت سبب کیش و مات شدن حریف شود پس پیروز است.
 
4- هر حرکت باید با یک دست انجام شود.
 
5- اگر مهره ای را دست گرفتید یا لمس کردید باید بازی کنید و نمی توانید انصراف دهید و مهره دیگری انتخاب کنید مگر این که آن مهره حرکتی نداشته باشد و شما اشتباه فکر کرده باشید. این قانون را در ایران به اصطلاح می گویند: “دست به مهره بازیه”
 
6- اگر مهره ای از حزیف را لمس کردید پس باید آن را شکار کنید و نمی توانید حرکت دیگری انجام دهید مگر این که موقعیت شکار آن مهره را توسط مهره های خودی در صفحه شطرنج نداشته باشید.
 
7- اگر مهره ای را برداشتید و در خانه ای قرار دادید اما پشیمان شدید هیچ گاه نمی توانید جای آن را عوض کنید.
 
8- بازیکنی که نوبت با اوست می تواند مهره های خود را در جای خود مرتب کند ولی باید قبل از آن با گفتن اصطلاح ژادوب که از کلمه فرانسوی “j’adoube” آمده است نیت خود را از لمس مهره ها بیان کند.
 
9- زمان انجام حرکت شاه-قلعه ابتدا شاه حرکت می کند سپس قلعه.

مساوی یا پات در بازی شطرنج

بازی بی انتهادر شطرنج

 
در بازی شطرنج ممکن است گاهی بازی به طور مبهمی به پایان برسد. یعنی چینش یا تعداد مهره ها در حالتی قرار گیرد که با حرکت های تکراری روبرو شوید و یا حرکتی نمانده باشد که انجام دهید و هیچ گاه نتوانید بازی را به پایان برسانید. در این شرایط بازی به تساوی کشیده می شود و اصطلاحاً به آن پات هم می گویند. در مثال های زیر به خوبی نمونه هایی از بازی بی انتها را می بینید که بازی پات می شود.
 

 
در تصویر بالا وزیر مشکی ، شاه سفید را کیش کرده است و تنها راه فرار شاه رفتن به خانه پایینی است در صورتی که وزیر با رفتن به یک خونه پایین تر دوباره شاه را کیش می کند ، شاه دوباره به خانه قبل برمی گردد و وزیر هم همین کار را تکرار میکند و بالا می رود و دوباره شاه را کیش می کند. اما چرا وزیر مشکی این کار را تکرار می کند؟ پاسخ واضح است. بازیکن با مهره های مشکی فقط یک مهره وزیر دارد ولی بازیکن با مهره های سفید وزیر ، قلعه و دو سرباز دارد. پس امکان این که مشکی برنده شود تقریباً صفر است و با این کار باعث می شود تا بازیکن با مهره های سفید هم پیروز نشود. پس با این کار مشکی شکست نخورد و بازی پات شد یا بازی شطرنج مساوی تمام شد.
 

 
نمونه ای دیگر از بازی بی انتها یا پات در بازی شطرنج را در تصویر بالا می بینید. سفید فقط مهره شاه را در صفحه بازی شطرنج دارد و مشکی در حال تلاش برای بردن بازی. نوبت بازی به سفید می رسد و تنها مهره اش را که شاه است باید حرکت دهد. اما مهره شاه به هر خانه دیگری برود کیش می شود و هیچ حرکتی ندارد ، این در حالی است که هنوز کیش و مات صورت نگرفته است و بازی به پایان نرسیده است. پس بازی پات شده است یا بازی شطرنج مساوی تمام شده است.
 
 

 

در کل ۶ حالت وجود دارد که یک بازی پات شود و یا به تساوی کشیده شود.
 

1- مانند مثال اول شاه و مهره تهدید کننده حرکت تکراری انجام دهند و بازی در یک حلقه بی نهایت گرفتار شود.
 
2- مانند مثال دوم شاه کیش نباشد ولی حرکتی هم نداشته باشد که انجام دهد.
 
3- مهره های یکی از دو طرف بازی شطرنج برای کیش و مات کردن حریف کافی نباشد. در واقع در این حالت هر چقدر هم بازی کنند کسی موفق به کیش و مات نخواهد شد. این حالت مثلاً زمانی اتفاق می افتد که فقط دو شاه در صفحه بازی باشد یا به فرض مثال یک شاه و یک اسب در مقابل یک شاه حریف.
 
4- زمانی یک موقعیت مشخص از مهره ها در بازی ۳ بار اتفاق افتد یکی از دو طرف می تواند درخواست اتمام بازی با شرایط مساوی را کند. نیازی نیست که این تکرار حتماً متوالی باشد.
 
5- زمانی که در بازی شطرنج در ۵۰ حرکت هیچ حذف مهره ای به جز مهره سرباز و هیچ حرکت سربازی نداشته باشیم یکی از دو طرف می تواند اتمام بازی با نتیجه مساوی یا پات را درخواست کند. دقت داشته باشید که در ۵۰ حرکت سفید یا در ۵۰ حرکت مشکی.
 
6- هر دو بازیکن به اتفاق احساس کنند که بازی گره خورده است و نتیجه ای نخواهد داشت و با توافق هر دو طرف بازی پات اعلام شود. این مورد در بازی های در سطح بالا که بین بزرگترین شطرنج باز های دنیا انجام می شود زیاد اتفاق می افتد.
 

حرکت آن پاسان در بازی شطرنج (en passant)

حرکت آن پاسان در بازی شطرنج

 
آن پاسان از یک لغت فرانسوی به معنای در حال حرکت آمده است. آن پاسان یکی از حرکت هایی است که در بازی شطرنج استثنا است. مانند حرکت شاه-قلعه که یک استثنا است. در آن پاسان سرباز می تواند با حرکت به مقصدی که در آن مهره حریف نیست ، آن را شکار کند.
 

 
در تصویر بالا سرباز سفید در صفحه شطرنج چند خانه پیشروی کرده است و نوبت سرباز مشکی است که حرکت کند. از آنجا که اولین حرکت سرباز مشکی است پس می تواند انتخاب کند که یک خانه حرکت کند یا دو خانه. اما در ادامه متوجه خواهید شد که اگر قرار باشد که توسط مهره سفید شکار شود ، تفاوتی بین یک خانه یا دو خانه حرکت وجود ندارد.
 

 
در تصویر بالا می بینید که سرباز را یک خانه حرکت دادیم اما باز هم تفاوتی برای مهره سرباز سفید (مهره پیاده سفید) نمی کند. باز هم سرباز سفید می تواند به خانه مشخص شده در تصویر حرکت کند و در جایی قرار گیرد که سرباز حریف وجود ندارد اما آن را شکار کند. در واقع می توان گفت مانند زمانی عمل می کنیم که یک خانه حرکت کرده باشد. در تصویر زیر صفحه شطرنج را پس از انجام شدن آن پاسان می بینید.
 

 
توجه داشته باشید که آن پاسان فقط زمانی اتفاق می افتد که سرباز حریف حرکت اول خود را انجام می دهد پس این بدان معناست که شما باید در ردیف شماره ۵ از شطرنج قرار داشته باشید. همچنین باید بلافاصله در حرکت بعد از حریف انجام شود و اگر حرکتی دیگر را انتخاب کنید دیگر نمی توانید آن پاسان را انجام دهید.
 
 

“شاه-قلعه” در بازی شطرنج

“شاه-قلعه” در بازی شطرنج چیست؟

 
قبلا گفتیم که شاه مهره حساس و کلیدی بازی است. پس برای محافظت از آن در بازی باید هر کاری انجام دهید. در بازی شطرنج شما تحت شرایطی می توانید جای شاه را با قلعه عوض کنید و این ضرورت زمانی اتفاق می افتد که احساس کنید موقعیت فعلی شاه ممکن است مورد تهدید قرار گیرد یا فکر کنید که از شاه در گوشه صفحه شطرنج بهتر می توانید محافظت کنید. به جابجایی قلعه با شاه به اصطلاح “شاه-قلعه” یا Castling می گویند.
 

حرکت “شاه-قلعه” در صفحه شطرنج

 

 
در تصویر بالا محل قرار گرفتن شاه و دو قلعه را مشاهده می کنید. در این تصویر هنوز “شاه-قلعه” صورت نگرفته است. شما می توانید حرکت “شاه-قلعه” را با قلعه سمت چپ و همچنین با قلعه سمت راست انجام دهید. در هر دو صورت شاه دو خانه به سمت قلعه حرکت می کند و قلعه در نقطه مخالف شاه در کنار آن قرار می گیرد. در تصویر زیر “شاه-قلعه” با قلعه سمت راست انجام شده است.
 

 
در تصویر بالا “شاه-قلعه” با قلعه سمت راست انجام شده است. شاه دو خانه به سمت راست حرکت کرده و قلعه به سمت مخالف آمده و در کنار شاه قرار گرفته است.
 

 
در تصویر بالا شاه دو خانه به سمت چپ حرکت کرده و قلعه به جهت مخالف آمده و در کنار شاه قرار می گیرد. پس “شاه-قلعه” با قلعه سمت چپ صورت گرفته است.
 

شرایط انجام حرکت “شاه-قلعه”

 
در برخی شرایط نمی توان حرکت “شاه-قلعه” را انجام داد یا بهتر است بگوییم برای انجام “شاه-قلعه” شرایطی لازم است.
 

 
زمانی که یکی از دو مهره قلعه و شاه حرکت کرده باشند نمی توان “شاه-قلعه” را انجام داد. در تصویر بالا “شاه-قلعه” با قلعه سمت راست ممانعتی ندارد اما با قلعه سمت چپ نمی تواند انجام شود چرا که قلعه حرکت کرده است.
 

 
زمانی که مهره ای میان دو مهره شاه و قلعه قرار گرفته باشد نمی توان “شاه-قلعه” کرد. در تصویر بالا “شاه-قلعه” فقط با قلعه سمت راست امکان پذیر است چون اسب میان قلعه سمت راست و شاه قرار گرفته است.
 

 
زمانی که شاه کیش شده باشد نمی توان “شاه-قلعه” انجام داد. در تصویر بالا شاه مورد تهدید قلعه قرار گرفته و کیش شده است پس نمی توان “شاه-قلعه” کرد.
 

 
اگر حرکت “شاه-قلعه” منجر به کیش شدن شما شود نمی توان آن را انجام داد. در تصویر بالا مشاهده می کنید که اگر “شاه-قلعه” انجام شود شاه در خانه سبز رنگ باید قرار گیرد و خانه سبز رنگ توسط فیل حریف تهدید شده است پس “شاه-قلعه” ممکن نیست.
 

 
زمانی که یکی از خانه هایی که شاه باید از آن عبور کند مورد تهدید حریف قرار گرفته باشد. در تصویر بالا “شاه-قلعه” نمی تواند با قلعه سمت چپ صورت گیرد چرا که شاه باید دو خانه به سمت چپ حرکت کند و یکی از خانه های سمت چپ آن مورد تهدید حریف است.